Zawierając umowy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, należy zachować wzmożoną ostrożność. Szczególnie istotne w tym kontekście może być zawieranie ich w odpowiednich formach, wymaganych przez prawo. Nieostrożność, szczególnie na pierwszych etapach prowadzenia własnej działalności gospodarczej, może skutkować w najlepszym wypadku problemami w razie sporu sądowego, a w najgorszym – nawet nieważnością umowy. Jakie sankcje są połączone z niedochowaniem poszczególnych form?
Najdotkliwsza z możliwych
Przepisy normujące sankcję za niedochowanie normy to specyficzny twór. W języku prawnym nazywają się bowiem przepisami semiimperatywnymi. Oznacza to, że możliwe jest tylko takie modyfikowanie stosowanych przepisów ustawy, które prowadzą do surowszych rygorów, aniżeli sama ustawa. Przykładowo więc, jeśli niedochowanie jednej z form skutkuje tylko ograniczeniami w użyciu ich jako dowodów w procesie, to możliwe jest zastrzeżenie jako sankcji nieważności, ale niemożliwa jest sytuacja odwrotna. Jeśli ustawa przewiduje nieważność, niemożliwe jest zastrzeżenie, że czynność dochowana w tej formie jest ważna.
Rygory dla poszczególnych form
Pierwszą z form wymienionych w Kodeksie cywilnym jest forma dokumentowa. Jej dochowanie następuje poprzez utrwalenie ustaleń na jakimkolwiek trwałym nośniku, bez umieszczenia przez strony na nich swoich podpisów. Brak dochowania tej formy, a więc np. zawarcie umowy wyłącznie w formie ustnej, skutkuje wyłącznie opisanymi dalej dla formy pisemnej konsekwencjami. Powstaje praktycznie sytuacja “słowo przeciwko słowu”. Drugą formą jest forma pisemna. Brak jej dochowania prowadzi do niemożliwości przedłożenia dokumentu w sądzie, w celu wykazania swoich racji. Wyjątkiem jest sytuacja, w której druga strona się na to zgodzi. Ten sam rygor jest przewidziany dla formy elektronicznej, a więc dokumentu opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Wszystkie formy kwalifikowane (a więc np. podpis notarialnie poświadczony, wymóg aktu notarialnego) w wypadku ich niedochowania prowadzą wprost do nieważności umowy. Stan ten jest najgorszy dla przedsiębiorcy i może prowadzić do uchylenia się przez kontrahenta od złożonych oświadczeń woli. Na szczęście powoduje podobny skutek u przedsiębiorcy.
Formy czynności prawnych to pułapka, na którą natrafia wielu początkujących przedsiębiorców. Pamiętaj, aby zawsze sprawdzać, czy dla danej czynności ustawodawca nie zastrzegł kwalifikowanej formy czynności prawnej. Dzięki ostrożności nie dotkną cię negatywne konsekwencje, a twoja firma będzie mogła rosnąć w najlepsze!